LOW FOD MAP – dieta dla zdrowych jelit

Na Zespół Jelita Nadwrażliwego cierpi kilkanaście procent osób dorosłych, a problem częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Z roku na rok mamy coraz większą wiedzę na jego temat, chociaż wiele kwestii związanych z czynnością jelit pozostaje nadal bez odpowiedzi. Obecnie złotym standardem stosowanym w leczeniu ZJN jest dieta low FODMAP. Z tego artykułu dowiesz się, jakie objawy powinny Cię zaniepokoić, a także na czym polega ten model żywienia.

ZACZNIJMY OD POCZĄTKU…

Zespół Jelita Nadwrażliwego, inaczej Zespół Jelita Drażliwego  (z ang. IBS - Irritable Bowel Syndrome)  jest przewlekłym i nawracającym zaburzeniem czynnościowej pracy jelit. Objawy, w zależności od natężenia problemu, mogą być bardzo różne i o różnym stopniu nasilenia. IBS wiąże się z bólami brzucha oraz zmiennością wypróżnień - zarówno w odniesieniu do konsystencji, jak i częstości oddawania stolca. Choroba związana jest najczęściej ze skurczowymi bólami brzucha, które charakterystycznie nasilają się po posiłkach. Chorującym na IBS mogą towarzyszyć biegunki lub zaparcia, a także mogą występować one naprzemiennie. W przebiegu choroby często pojawiają się dokuczliwe wzdęcia, gazy, nudności, zgaga, częste odbijanie, a także pogorszenie nastroju i permanentne uczucie zmęczenia.  Wszystkie te dolegliwości powodują, że chorzy na zespół jelita drażliwego często unikają jedzenia poza domem, wstydzą się swoich dolegliwości, co z kolei przekłada się na stres. A ten niestety nasila objawy choroby.

Diagnozę stawia tylko i wyłącznie lekarz - gastroenterolog. Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu oraz pełnej diagnostyki może stwierdzić czy faktycznie problemy związane są z tą jednostką chorobową. Objawy IBS nie są charakterystyczne tylko i wyłącznie dla tej choroby, dlatego konieczne jest wykluczenie innych - np. choroby zapalnej jelit, celiakii, alergii pokarmowych itp.

Przyczyn IBS może być wiele. Nie są one jeszcze jednoznacznie określone. Mogą być to zaburzenia mikroflory jelit - dysbioza jelitowa lub tzw. SIBO (przerost bakteryjny jelita cienkiego). Do takich zaburzeń mogą doprowadzić częste używanie antybiotyków, długotrwałe stosowanie niewłaściwej diety, nadużywanie leków o charakterze przeczyszczającym czy np. narażenie na silny stres. IBS diagnozowane jest także często u osób borykających się z problemami emocjonalnymi - np. nerwicą lękową czy depresją. Nie wiadomo jednak czy jest to skutek czy przyczyna choroby.

DIETA LOW FODMAP

Model żywieniowy low FODMAP został opracowany przez australijski Monash University. Polega on na wykluczeniu fermentujących mono-, di- i oligosacharydów oraz polioli. Poniżej wyjaśnię krok po kroku co to znaczy.

Dobrze skomponowana dieta, oprócz dostarczenia odpowiedniej ilości energii, makro- i mikroskładników, powinna być bogata w rozpuszczalną frakcję błonnika pokarmowego, a jej założenia pokrywać się maksymalnie z założeniami diety śródziemnomorskiej.

Należy pamiętać, że wyżej wymienione sacharydy oraz poliole są ważnymi dla naszego organizmu prebiotykami. Oznacza to, że stanowią doskonałą pożywkę dla dobrych bakterii jelitowych. Dlatego diety low FODMAP nie należy stosować zbyt długo. Celem jej stosowania powinno być załagodzenie i wyciszenie niekorzystnych objawów ze strony układu pokarmowego, a następnie stopniowy powrót do tradycyjnego modelu żywieniowego.

FODMAP - to grupa węglowodanów, które nie ulegają całkowitemu trawieniu i wchłanianiu w naszych jelitach. Należą do nich fruktoza, laktoza, oligosacharydy oraz poliole, czyli tzw. alkohole cukrowe.

Fruktozę znajdziemy w niektórych owocach świeżych i suszonych, sokach owocowych, miodzie, syropie z agawy, ketchupie, syropie glukozowym oraz glukozowo-fruktozowym.

Laktoza to tzw. cukier mleczny. Znajdziemy ją w mleku oraz produktach mlecznych. Należy tutaj zwrócić uwagę, że w zależności od przeprowadzonego procesu technologicznego niektóre produkty mleczne zawierają minimalną ilość laktozy (np. masło, parmezan).

Oligosacharydy przede wszystkim znajdziemy w zbożach, czosnku, cebuli, nasionach roślin strączkowych, warzywach kapustnych, niektórych orzechach i warzywach, kakao.

Poliole, czyli tzw. alkohole cukrowe znajdziemy przede wszystkim w produktach zastępujących cukier w naszej diecie - np. ksylitolu czy erytrolu.

TRZY ETAPY

Stosowanie diety low FODMAP można podzielić na 3 etapy.

Ścisłą dietę, polegającą na całkowitej eliminacji produktów zawierających fermentujące sacharydy i poliole, zaleca się stosować zwykle od 2 do 6 tygodni. Pomocne może być prowadzenie dzienniczka, w którym notujemy dokładnie co zjedliśmy i jakie towarzyszą nam objawy. Ten etap diety powinien spowodować całkowite cofnięcie dolegliwości. Jeśli tak się nie dzieje, koniecznie należy udać się do lekarza w celu weryfikacji jednostki chorobowej.

Po ustąpieniu objawów IBS można przejść do drugiego etapu. Wymaga on dużej uważności, a prowadzenie dzienniczka w tym etapie wydaje się wręcz niezbędne. Etap ten polega na stopniowym wprowadzaniu pojedynczych (to bardzo ważne!) produktów zawierających fermentujące sacharydy lub poliole. Robimy to w celu indywidualizacji zaleceń. Może bowiem okazać się, że bez problemu możemy korzystać ze śliwek, ale już zjedzenie cebuli powoduje nawrót dolegliwości.

We wprowadzeniu produktów w drugim etapie może pomóc Ci aplikacja LOW FODMAP A to Z. Opisuje ona dokładnie zawartość poszczególnych sacharydów i polioli w produktach spożywczych. Produkty należy wprowadzać po kolei z 3-4-dniowym odstępem. Ważne, aby produkty testować także względem ilości - od jak najmniejszej. Do produktów gorzej tolerowanych warto wrócić po pewnym czasie - tolerancja poszczególnych składników może się zmieniać.

Trzeci etap możemy nazwać dietą szytą na miarę. Kiedy wiesz już jakie produkty tolerujesz możesz znacząco urozmaicić swój jadłospis bez nawrotu dolegliwości jelitowych. Cały czas oczywiście warto obserwować swój organizm, zwłaszcza w sytuacji wprowadzania po raz pierwszy nowego produktu.

PRODUKTY WSKAZANE I PRZECIWSKAZANE W DIECIE LOW FOD MAP

Warto pamiętać, że dieta low FODMAP to model żywienia przeznaczony dla osób ze zdiagnozowanym IBS. Nie traktujmy go jako kolejną modną dietę, którą można na sobie przetestować. U osób zdrowych wykluczenie tak wielu produktów z diety mija się z celem lub wręcz może przynieść niekorzyści dla zdrowia, np. w postaci zaburzeń składu mikroflory jelitowej.

Dieta zawsze powinna być szyta na miarę. Jeżeli potrzebujesz wsparcia w tym temacie zapraszam na konsultację do gabinetu AM lub do współpracy on-line (anna.mazgaj@amdietetyka.pl).

Anna Mazgaj
dietetyk kliniczny

AM DIETETYKA
ul. Kniaziewicza 45 lok.6, Piaseczno
tel. 793 039 036